Bir qrup ingilis və amerikalı alim PET plastikini emal etmək üçün yeni, sürətli və səmərəli bir yol tapdı.
Təəccüblüdür ki, bəşəriyyət 100 ildən çoxdur ki, plastikdən istifadə edir, lakin onun hələ də yüksək keyfiyyətli emal üsulu yoxdur (təkrar emal deyil). Plastik çirklənmə problemi həlli o qədər təxirə salınıb ki, insan fəaliyyətinin bu məhsulu artıq havada tapılıb (söhbət mikroplastikdan gedir). Süni polimer hissəcikləri Antarktika onurğasızlarının bağırsaqlarında da aşkar edilmişdir – yəni plastik tullantılar Antarktikanın kövrək ekosistemlərinin qida şəbəkələrində də yerləşmişdir.
Problemin təcili həll edilməsi lazımdır və elm adamlarının artıq bu sahədə müəyyən işləmələri var.
The Guardian yazır ki, İngiltərədən və ABŞ-dan bir qrup alim PET plastikinin emalı üçün istifadə olunan iki fermentdən polimerin öhdəsindən çox sürətlə gələ bilən bir möcüzə-zülal yaratmışlar. Alimlərin fikrincə, bu kəşf planetimizi qlobal zibil böhranından xilas etməyə kömək edəcəkdir.
Tez-tez olduğu kimi, kəşf təsadüfən edildi: 2016-cı ildə Yaponiyada zibilxanalardan birində faydalı bir ferment tapıldı. Mütəxəssislər kiminsə plastik tullantılar yediyini fərq etdilər. Bu “kimsə”, daha sonra plastik parçalanmaya məsul olan xüsusi bir molekulun daxil olduğu İdeonella sakaiensis bakteriyası oldu. İki il sonra, 2018-ci ildə alimlər fermentin plastiki 20% daha sürətli parçalayan bir ferment versiyasını tapdılar.
Laboratoriya mütəxəssisləri bu iki fermenti – PETaza və MGETaza – birləşdirdilər və PET-i fermentlərin hər birindən ayrılıqda altı qat daha sürətli parçalayan mutant bir zülal əldə etdilər.
Maraqlıdır ki, superfermentin işləməsi üçün xüsusi şərtlər tələb olunmur – o, plastiki hətta otaq temperaturunda da parçalayır. Alimlər bu zülalı pambıqla qidalanan bakteriyalara daxil etməyi planlaşdırırlar. Bu halda, birdən iki dovşanı öldürmək mümkün olacaq: PET plastikinın və tonlarla köhnə geyimin təkrar emalı.
Fransız alimləri də problemin həlli yollarını axtarırılar. Onlar bu yaxınlarda kompostdan alınan kutinaza fermentinin PET plastikini sürətli və səmərəli şəkildə parçaladığını kəşf etmişlər. Möcüzə zülal, bir ton plastik butılkanı 10 saat ərzində 90% emal edir.
https://hinews.pro